رسیدن به آسمایی:01.2008 .09 ؛ تاریخ نشر در آسمایی :01.2008 .09
پوهنوال رسول باوري
د ډيورنډ کرښي له منځه وړل
رسیدن به آسمایی:01.2008 .09 ؛ تاریخ نشر در آسمایی :01.2008 .09
پوهنوال رسول باوري
د سل کلن تيري پای ته رسېدل دي
په
پاکستان کي د بينظير بهتود ترور او وژلو سره سم د هغه هېواد په سياسي او ټولنيز
چاپير يال کي ناکرارۍ او لړزانده حالات د سيمي او نړۍ پام ځان ته واړاوه . د
افغانستان لوړپوړو چارواکو دا تروريستي عمل وغانده او بينظيره يې د ا سلامي نړۍ
يوه باتوره ښځه ياده کړل . د بينظربهتو د مړيني څخه پاکستان ، افغانستان ، سيمه
اونړۍ هر يو په خپل وار د ګټي اخستلو لاري چاري پالي ، د پاکستان واکمنو سمدلاسه
دا عمل په پښتني طالبانو پوري وتاړه ، افغانستان او يو شمير نورو دا
کار د القاعدې کړه وړه وګڼل او د زياتو نړيوالو له لوري دا عمل د شک
او تردېد په حالت کي ساتل شويددئ ، چي د هر لوري دا دريځونه په خپله د دې پيښي
په اړه د هغو د ګټي اخستلو لورۍ څرګندوي .
د بينظير بهتو مړينه د سيمي په اړه د نړيوالو پيښو يوه کړۍ ده . نړيوال پوځي
ځواکونه له يوې خوا او د اسلامي بنسټ پالو پوځي جنګيالي له بلي خوا دا سيمه د
جګړې ډګر ګرځولې ده ، په سيمه کي فعال سياستوال اړ دي چي يا له نړيوالو ځواکونو
سره پرڅنګ ودريږي او يا د اسلامي بنسټ پالو پلوي وکړي . خو د پيښو بهير داښئې
چي سيمه ايز سياستوال هغه توان نه لري چي په خپلواکه توګه د خپلو ملي ګټو
لپاره کلک دريځ خپل کړي ، تر ټولو ښه يې هغه دي چي زيار
باسي څو د خپلو ملي ګټوپر هغو
اړخونو زيات پام وکړي چي په سيمه کي د دې دواړو جګړه مارو لور څخه د يوه جګړه مار
لوري د ګټو سره سمون ولري . د دې ټکي يادونه په کار ده چي په سيمه کي د اسلامي
بنسټ پالو جنګيالو ملاتړ يوازي د اسلامي موخو پالونکو له لوري نه کيږي ، بلکي د
هغو ځواکونو ملاتړ هم ورسره شته چي په سيمه کي د ناټو او امريکا د برترۍ او
واکمنۍ خلاف دي .
په اوسني واکمن ، سيمه ايز او نړېوال چاپيريال کي يوازي يو ځواکمن افغانستان
کولای شي چي د خپل ژوند پايښت تضمين کړي . دې موخي ته د رسېدلو لومړنۍ شرط د دې
هېواد يو والۍ او بشپړتيا ده . په اوسنيوشرايطو کي د افغان کارپوهانو ،
سياستوالو ، او اولسونو ګډه دنده ده چي د خپلو ملي ګټو د ساتني لپاره د هغو
پاليسيو ملاتړ وکړي او يا خپله داسي کړنلاري پلي کړي چي هم د جګړې اور له خپلي
لمني ليري او هم خپلو سترو ملي ګټو ته ځانونه وروسوي . د ملي ګټو د تامين يوه
بنسټيزه چاره د ډيورنډ کرښي ته د پای ټکۍ ايښودل دي . په دې ډول به
هم زموږدهېوادبشپړ تيا تامين شي او هم به په سيمه کي د يوه ځواکمن هېواد په
توګه د خپل ژوند پايښت تضمين وکړي .
په دې ټکي پوهېدل په کار دي چي په روانه جګړه کي د څلورو خواو ، په پوهېدلي او
يا ناپوهېدلي ډول د ګټو تلفيق ته لاره برابره شوېده . نړيوالوته په سيمه کي د
پاته کېدلو لپاره د جګړې دوام د خپلو اوږدو مودو ګټو د تامين او ر سېدلو مناسب
چانس دۍ . پاکستان په سيمه کي تر ځان د لوړ ځواک خاوند افغانستان نه غواړي ، ځکه
يې پر پښتنو سيمو د جګړې اور بل ساتلۍ چي دا ستر ملت د يوځای کېدلو توان پيدا نه
کړي . په افغانستان کي يو شمير افغان دښمنه کړۍ شته چي د جګړې په دوام کي خپلي
ناروا ګټي ويني او څلورمه خوا هم په سيمه کي د بهرنيو بيلا بيلو کړيو ( اسلامي
او غير اسلامي ) اجيران او د نورو هېوادونو د ګتو د تامين لپاره استخدام شوي
ډلي او يو شمير تيروتلي هېوادوال دي چي د جګړې په لمبو کي داسيمه ساتل غواړي ،
او دې کړو وړو ته به تر هغه دوام ورکړي چي سيمي ته د راغلو نړيوالو ځواکونو د
سرخوږۍ کچه لوړه او يا د بشپړي ماتي تر بريده ورسيږي . اوس چي د پاکستان کورنۍ
ناکرارۍ د هغه هېواد د ناوړه سياستونو له امله ورځ تر بلي زياتيږي ، په کار ده
چي افغاني سياستوال او کار پوهانو د هغو پښتنو واوبلوڅو مخکښو سياستوالو
مرستندوۍ شي چي د خپل هويت او تاريخ ګټولو لپاره ژمن دي . پښتنو او بلوڅو مخکښو
سياستوالو ته په کار ده چي خپل ټول توان د خپلو سيمو د سمون لپاره وکاروي ، د دې
پر ځای چي د سند او پنجاب پر پيښو سترګي سرې او واويلا وکړي دا به ډيره ښه وي
چي دخپلو اړوندو سيمو څخه دا روانه جګړه ليري او يا بيخي ورکه کړي .
دملي او تاريخي ستونزو حل په ډار او ځان غولولو نه شي کېدلای . هغو چي د اولس د
رايو او نظريو پرته خپل ځان او خپل اند د اولس استازۍ ګڼلۍ خامخا په داسي کنده
کي لويدلي چي په خپل ژونديې د ځان دفاع او خپلي نظرې د سپناوي وخت نه دۍ موندلۍ
او تر مړيني وروسته يې د تل لپاره تاريخي ملامتيا ګټلې ده . د دې ډلي کسانو څخه
يوه بيلګه عبدالرحمن خان دۍ . د دې سره – سره چي په خپلو ليکنو کي يې خپل
راتلونکې نسلونه هڅولي چي د ډيورنډ هاخوا سيمي بيرته د خپل هېواد سره يوځای کړي
، خو هغه تاريخي مسوليت لا تر اوسه هم د هغه پر تيروتني سيورۍ غوړولۍ ، چي د خپل
اولس د مشورې او رايې غوښتلو پرته يې د ډيورنډ سره پر تر تيب شوي تړون هو وکړل .
په دې ليکنه کي زما موخه د ډيورنډ د تړون تاريخي پيښوته کتنه او يا د پاکستان د
روانو حالاتو اروزونه او څيړنه نه ده ، يوازي غواړم د هغو انديښنو او خرخښو په
اړه څه وليکم چي د يو شمير ليکوالوپه ليکنو کي کله ناکله را څرګنديږي . زه په دې
باور يم چي هیواد د يوه يا څو کسانو ملکيت نه دۍ ، اومسئلې يې هم د يوه يا څو
کسانو داندونو او نظريو پر بنسټ نه شي حل کېدلای . هېوادنۍ مسئلې اولسي پريکړو ته
اړتيا لري . په همدې تړاو زما همدا اوسنۍ او تر دې وړاندي ټولي اړوندي ليکني پر
همدې بنسټ ولاړ دي . (( افغان اولس هيڅ کله د ډيورنډ کرښه نه ده منلې )) .زه
د هغو اندونو ملاتړ نه کوم چي افغان اولس او يا چارواکو ته د ډيورنډ دکرښي د منلو
تبليغات او پروپاګندې کوي . او زما دا دريځ د يو شمير ليکوالو په اصطلاح ((
د احساساتو پر خره سورلي نه ده )) بلکي د هېواد ملي ګټودفاع هر هيوادوال دې ته
اړباسي چي د ډيورنډ کرښي د منلوملاتړ وه نه کړي .
د دې
تر څنګ د ويلو لپاره څو نور ټکي :
لومړۍ : د دې خبري يادول اړين ګڼم چي د اولس اراده تر هرڅه ځواکمنه ده ، دا
اراده نه اټمبم ماتولای شي او نه د پوځونو د شمير زياتوالۍ ، هغه وروڼه چي د
پاکستان د اټمبم او زيات شمير مليشو او پوځونو ډاريږي او له ډاره يې د خپلو
رواحقونو څخه د لاس پر سر کیدو تبليغات پيل کړي ، بايد تاريخ ته پام وکړي .
تاريخي پيښو ښودلې چي د تيري کونکو او يرغلګرو په وړاندي د مبارزې ورستۍ برۍ د
برحقه هوډمن اولس په برخه شوۍ ، متعرضينو ، يرغلګرو او غاصبينو د لنډمهال بري
وړۍ دئ خو وروسته يې بشپړه ناکامي په برخه شوېده چي ځان ته يې شرم ګټلۍ او هويت
يې بايللۍ دۍ .
دوهم : اوسنيو نړېوالو شرايطوته په پام سره ، پاکستان په دې دريځ کي نه دۍ چي
يا اټمبم وکاروي او يا خپلو مسلحو ځواکونو ته د افغانستان سره د جګړې قومانده
صادره کړي . اوسني نړيوالو شرايطو له يوې خواپاکستان د خپل پېدايښت او پايښت د
بنسټيزو ارونو خلاف موقف ته برابر کړۍ او له بلي خوا د خپلو پخوانيو ساتونکو
بنسټ پالو دښمنۍ ته درول شوئ دۍ . په داسي حالاتو کي هغه انديښنې د منلو نه دي
چي ګويا افغانستان د خپل زورور ګانډي سره د خپلو حقونو د غوښتلو جوګه نه دۍ .
دريم : په افغانستان کي اوسنۍ روانه جګړه يوازي د ډيورنډ د کرښي له امله نه ده
، بلکي زيات نور لاميلونه شته چي زموږ په هېواد کي يې د جګړې اور تود ساتلۍ دۍ
،بيلګه يې په هيواد کي په فساد ککړو ، بې کفايتو ، اود مخدره موادو دقاچقبرانو
څخه جوړي شوي ادارې واکمني يادولای شو . چي د يو شمير کار پوهانو په پام په دې
اداره کي سمون د يو زيات شمير ناخوالو سمون ته لاره برابره ولای شي .
په لنډه توګه غواړم ستاسو پام هغو شونتياو ته را وګرځوم چي د ډيورنډ کرښي د
ماتولو او له مينځه وړلو لپاره برابر شويدي .
دا خبره خورا ښه د پوهېدلو ده چي افغانستان دومره واک او ځواک نه لري چي د دې
ناولي کرښي د له منځه وړلو لپاره په يوازي سر ډغري وو هي ، د دې لپاره په کار ده
چي پر څو اړخيزه يوالي او د بيلا بيلو شونتيا په يوځای کارولو دا ستونزه د
غوڅېدلو پر لور وخوځوو . کېدای شي هغه شونتياوي د دې ستونزي د حل لپاره اغيزمني
وي چي همدا اوس په سيمه او نړۍ کي برابر شويدي . د بيلګي په توګه . په سيمه کي
د ځواکونو انډول په ټوليزه توګه د افغانستان په ګټه دۍ ، د دې ګټور انډول
زياتوالۍ په باالقوه توګه شته خو يوازي د يوه هر اړخيزه ملي تدبير اړتيا شته چي
دا باا لقوه ځواک د هېواد د ملي ګټو لپاره په باالفعل ځواک واړوي ؛ په
افغانستان کي د تروريزم سره د مبارزې لپاره د ٣٧ هېوادونو نظامي ځواکونو شتون د
افغانستان لپاره د نظامي او سياسي پلوه د نړۍ د ملاتړ په مانا دئ ؛ په پاکستان
کي د نړيوالو شرايطو تر زور او فشار لاندي د زړو ستراتيژيو بدلون په واقعيت کي
د هغو ارونو څخه اوښتون دۍ ، چي د پاکستان د پيدايښت انګيزې او لاميلونه شميرل
کېدل ؛ په سيمه کي د پخوانيو اشغالګرانو زوړ ( نفاق واچوه او واکمني وکړه )
سياست ، د افشا کېدلو او ناکاره توب پيل ، چي د ډيورنډ کرښه د هغوۍ د زاړه
سياست زيږنده ده ؛ او په دې ډول يو شمير نوري شونتياوي شته چي د ډيورنډ د کرښي د
بدلون چانس يې زيات کړيدئ .
د دې ټکي يادول اړين ګڼم چي دا تاريخي ستونزه دزيات دقت او روښاني کړنلاري د
لرلو په صورت کي حل کېدلای شي . اوس لازمه ده چي د ډيورنډ کرښي د له منځه وړلو
لپاره د پښتنو او بلوڅو اولسونو او روڼ اندو سياستوالو ترمنځ د د دې ستونزي د له
منځه وړلو لپاره اغيزمني موخي څرګندي او د ګډ کار لاري په ګوته شي . که د دې
وړ فر صت څخه زياته ګټه وا نه خستل شي ، تاريخي ملامتي به د اوسني نسل او په
ځانګړې توګه د اوسني سياسيتوالو، روڼ اندو او د افغانستان ملي ګټو ته د هوډمنو
شخصيتونو پر غاړه وي .
او د ليکني په ورستۍ برخه کي د جاپاني فيلسوف ( يوري تو موتاشي ) د اثر (( همت
)) دا کرښي رانقلوم چي ليکلي يې دي : (( د هدف څخه اوښتل و هدف ته د رسېدلو په
مانا نه دۍ )) که څوک د پرمخ تللي اوځواکمن افغانستان هيله لري ، بايد د دې
هېواد بشپړتيا ته هوډمن پاته شي ، چي دا هوډدملي ګټود ساتلو او پاللو رښتنۍ دريځ
دۍ .
په درنښت