سخيداد هاتف

آیات شیطانی ِ کابل اکسپرس

 

 

من فیلم کابل اکسپرس را ندیده ام ، اما  ده ها ای میل در باره اش دریافت کرده ام. حالا دولت افغانستان نمایش این فیلم را در افغانستان ممنوع کرده. گفته می شود که در این فیلم به مردم هزاره ی افغانستان توهین شده و از همین رو جمعی از اهل فرهنگ و سیاست هزاره در کابل در مسجدی جمع شده اند و صدای اعتراض خود را بلند کرده اند.

 

من چون فیلم را ندیده ام در باره ی آن سخنی نمی گویم . با این همه ، می خواهم با فرض این که در آن فیلم به هزاره ها اهانت شده ، نگاهی بیندازم به چند جنبه ی این قضیه :

  •  من خوش حالم که هزاره های افغانستان دست به اعتراض زده اند. نه این که خود اعتراض در نظر من چیز فوق العاده ای باشد. این اعتراض نشانه ی یک چیز دیگر است : مردم هزاره – به خصوص نسل نو شان- از قدرت کلام و تصویر و در مجموع از قدرت رسانه ها آگاه شده اند. این یعنی این که این مردم رفته رفته یاد می گیرند که نرم افزار را هم جدی بگیرند و از تکیه ی محض بر سخت افزار دوری کنند. همین " گردش در هنجار" پیام مبارکی دارد که امیدوار کننده است. هنجار غالب قبلی این بود که " ز خون بنویس بر دیوار ظالم/ که آخر سیل این بنیاد خون است".

  •  دلم به حال آن هنر پیشه ی افغانی سوخت که ازش خواسته اند در نقشی بازی کند که در آن بایست به هموطنانش اهانت کند و او هم چنان نقشی را قبول کرده. یکی باید خیلی قربانی جهل و تعصب باشد تا بتواند دهان خود را برای آرد کردن کثافت کرایه بدهد.

  •  یک نکته ی تکنیکی هم در باره ی واکنش هزاره ها می توان گفت. در اهمیت این گونه اعتراض ها نباید مبالغه کرد. اگر بناست که اعتراض در برابر یک فیلم بالیوودی برخاسته از هیجان محض نباشد ، آن وقت اولین چیزی که به ذهن آدم می رسد این است که آدم معترض باید حساب ِ هزینه و فایده ی اعتراض خود را داشته باشد. اگر در فیلم کابل اکسپرس گفته شده که هزاره ها وحشی اند ، هزاره هایی که در برابر این گفته معترض اند دقیقا چه می خواهند؟ اگر کارگردان و هنرپیشه و سناریو نویس فیلم مذکور عذرخواهی کنند ، چه چیزی به دست می آید؟ اگر دیگر کسی حق نداشته باشد در افغانستان آن فیلم را تماشا کند ، فایده ی این کار برای هزاره ها چه خواهد بود؟

می دانم این سوال های من جواب های دندان شکن دارند و برخی از این جواب ها را در ای میل هم گرفته ام. منظور من از پرسیدن این ها دمیدن کمی هوای سرد در تنور داغ هیجاناتی است که در آن آتش بسیار می توان افروخت اما نانی نمی توان پخت.

اساسا واکنش سلبی اکثرا " خلاف پرور" است. شما می خواهید به اصرار به مردم بفهمانید که دیوانه نیستید و نتیجه این می شود که مردم فکر کنند شما دیوانه اید. برای هزاره های معترض راه های بسیاری باز است. شما ارزش های تان را به صورت ایجابی عرضه کنید و نگران بدگویی های دیگران نباشید. علم می گوید که واکنش سلبی (من این نیستم و آن نیستم) دقیقا همان مفاهیمی را که شما از آن می گریزید در ذهن ها فعال می کند. از این زاویه ، فیلم کابل اکسپرس ممنوع! ترجمه اش این می شود :

"بروید این فیلم را به هر قیمتی که شده بخرید و تماشا کنید و در وقت تماشا کردن کل توجه تان را برهمان قسمتی متمرکز کنید که در آن به هزاره ها توهین شده است. " شاید کسی بگوید که بلی ما همین را می خواهیم . در این صورت کسانی که این فیلم را می بینند به دو گروه تقسیم می شوند : یکی آنانی که از اول با این گونه  قضاوت عمومی که هزاره ها کلا مردم بدی هستند مخالف اند ، و دیگری کسانی که پیشاپیش معتقد اند مردم هزاره بد اند و حتا بدتر از طالبان اند. گروه اول اهانت به هزاره ها را عیب فیلم می دانند و گروه دوم آن را به عنوان واقعیت می پذیرند. حال ، به نظر شما نشان دادن واکنشی شدید در برابر این فیلم تا چه حد نظر گروه دوم را تغییر می دهد ؟

  •  بعضی معتقد اند که در این جهان کسانی هستند که برای اولین بار اسم اقوام افغانستان را از طریق فیلم کابل اکسپرس می شنوند و بنابراین از هزاره ها تصویر نامناسبی پیدا می کنند. گیرم چنین شود ، تاثیر این افکار جهانی بر وضعیت واقعی هزاره ها در افغانستان چیست؟ اگر کسی نتواند به روشنی توضیح بدهد که چه گونه وضعیت زنده گی اش از موج افکار در چار سوی جهان متاثر می شود ، به احتمال قوی دچار این توهم است که صرف پذیرفتن اندیشه ی " دهکده ی جهانی" کافی است تا اعتراض او به جایی برسد.

 

  •  دوستی در ای میل خود نوشته که در مقابل راسیزم در هر جای جهان اعتراض می کنند. این درست است. اما وقتی پای اهل سیاست به این گونه اعتراض ها باز می شود ، باید توجه کرد که یک سیاستمدار نباید بهانه بیاورد که اعتراضش در اصل اعتراض خوبی بود ، اما به دلیل خرابی شرایط کار نداد. اهل سیاست باید به امکان توفیق طرح های خود هم فکر کنند. سیاستمدار شما نباید فقط یک قهرمان معترض باشد ؛ او باید مدیری راه شناس باشد.

 ***

پيوند ها:

سخیداد هاتف :

- آیات شیطانی ِ کابل اکسپرس

- من کبیر خان نیستم!

- ساير مطالب در اين رابطه