نشر : 25.10.2012
چند نکته در مورد دیورند
*
مارک
گروسمن، نماینده امریکا برای افغانستان و پاکستان در پاسخ به پرسش تلویزیون یک مبنی
بر این که
امریکا دیورند را به حیث مرز بین المللی میشناسد،
میان افغان ها بحث هایی را برانگیخته است.
موضع رسمی امریکا از زمانی که پاکستان در ماشین سیاست استعماری تولد یافت همین بود که آقای گروسمن گفته است. و اما در طی ده سال اخیر این بار اول است که یک مقام امریکایی با صراحت در این مورد سخن گفته است. به همین علت ابراز این موضع که توسط سفیر امریکا هنگام سفر در قندهار نیز تایید شد، میتواند به معنای یک گرایش نو در سیاست امریکا در منطقه تلقی گردد.
**
این تصور که با به رسمیت شناختن بدون قید و شرط و فوری خط دیورند توسط افغانستان، کشور ما از شر توطیه های پاکستانی رهایی خواهد یافت، در نرم ترین بیان یک تصور به دور از واقعیت است. با اوضاع و احوال کنونی افغان ها و افغانستان، درياي چمچه مست را هم اگر به حيث مرز قبول کنيم ، باز نه ميتوان مطمين بود که نظاميان پاکستاني از سیاست «عمق ستراتیژیک»، دست خواهند کشید.
مشکل در این است که پاکستان تا کنون بر هیچ قول و قرار و قرارداد پابند نه مانده است- نه با افغانستان نیمه جان و نه هم با ابرقدرتی مانند امریکا.
و اما این به معنای آن نیست که زخم دیورند را خونچکان گذاشت.
منطقی ، واقعبینانه و دورنگرانه است اگر با پاکستان در سه مرحله مذاکره شود- يک روي قطع کومک و پشتباني از شورشيان و عدم مداخله در امور داخلی و رعایت اصول و موازین همسایه گی نیک ، دوم روي راه ترانزيت آزاد و همکاري هاي اقتصادي و سایر همکاری های مفید برای هر دوجانب و در نهايت هم مذاکره براي حل قضيه ي ديورند. مرحله ي سومي مذاکرات زماني بايد صورت بگيرد که توافقات در مورد موضوع اولي به نتيجه ي عملي مطلوب رسيده باشد و ضمانت بین المللی برای عدم تکرار آن تامین شده باشد.
***
و اما در باب توافقنامه ی دیورند ، هزار و یک باریکی موجود است- مثلن چرا از آن به حیث خط نام برده شده است و نه سرحد و مرز؛ آیا این خط برای نشانی کردن ساحه ی نفوذ انگلیس بوده است یا چیزی بیشتر از این ؛ حق خود مختاری قبایل آزاد آیا به معنای قبول یک نوار حایل میان قلمرو تحت حاکمیت دولت افغانستان و قلمرو تحت حاکمیت هند بریتانوی بوده است و یا نی؛ چرا هند بریتانوی برای حل بحران ها در مناطق قبایل آزاد از دولت افغانستان استمداد میجست؛ چرا پس از وفات امیر عبدالرحمان خان ، استعمار بریتانوی تایید این توافقنامه را از هر امیر و شاه که به قدرت میرسید میخواست؛ چرا رفت و آمد آزاد میان باشنده گان دو سوی خط قبول شده بود و پس از تشکیل پاکستان نیز ادامه یافت؛ چرا در همان وهله ی اول تشکیل پاکستان ، موقف مناطق قبایل آزاد همانند موقف سایر مناطق پاکستان نه بود؛ رابطه این قرارداد با حق ترانیزیت آزاد مالتجاره افغانی چی است ؛ به رسمیت شناختن احتمالی این توافقنامه چی تبعات دیگر حقوقی از جمله در مورد مساله آب میتواند داشته باشد و پرسش های بسیار دیگر ...
در هر گونه مذاکرات با پاکستان، جانب افغانی باید با تمام زیر و زبر های مسایل مطروحه آشنا باشد، حدود و ثغور داد و ستدهای احتمالی را محاسبه کند و بداند که مسایل چی گونه با کمترین ضرر و بیشترین نفع برای افغانستان حل و فصل شود .
****
آیا متن توافقنامه دیورند که در آن امضای جانبین موجود باشد در آرشیف وزرات خارجه ی بریتانیا ، افغانستان و یا پاکستان وجود دارد؟
در تمام مباحثات و مشاجرات جاری روی مساله ی دیورند، به این موضوع اشاره نه شده است.
*****
نکته قابل توجه و مهم این است که از بدو تشکیل پاکستان تاکنون هیچ حکومت افغانستان علیه پاکستان ادعای ارضی نه کرده است. افغانستان فقط از حق تعین سرنوشت برای مردمان پشتون و بلوچ باشنده ی آن سوی خط دیورند که هنگام تجزیه ی هند بریتانوی ، مد نظر گرفته نه شد ، سخن گفته است و بس.
پاکستان در حالی حق خود ارادیت پشتون ها و بلوچ های آن سوی دیورند را رد می کرد ، خود عین حق را برای مردم کشمیر که از پیکر ناموجود پاکستان جدا نه شده بود مطالبه میکرد و میکند.
پاکستان طرح امنیت و همکاری منطقه یی را با میکانیزم کنترول و نظارت که هدف کنفرانس ترکیه بود بلاک کرد و در برابر طرح جسوت سنگهـ برای حل مسایل منطقه یی در چهارچوب مذاکرات چهارجانبه میان افغانستان، پاکستان ، هندوستان و امریکا، نیز روی خوشی نشان نه داد.
******
این یک حقیقت است که دیورند یک خط تحمیلی توسط استعمار است. این نیز یک حقیقت است که هنگام تقسیم هند بریتانوی و تشکیل پاکستان، پشتون ها و بلوچ های آن سوی دیورند از حق تعین سرنوشت محروم ساخته شدند. دفاع از حق سرنوشت پشتون ها و بلوچ ها ، اصولن دفاع از یک داعیه ی عادلانه بود و است. پشتون ها و بلوچ های آن سوی دیورند در صورت دریافت این حق می توانستند، تصمیم بگیرند که در چهارچوب پاکستان بمانند، دولت مستقلی را ایجاد نمایند ، به افغانستان بپیوندند و یا راه حل دیگری را انتخاب کنند.
در این مورد که اگر افغانستان خط دیورند را به رسمیت می شناخت ، چی چیزهایی واقع می شدند و از وقوع چی چیزهایی جلوگیری شده می توانست نه می توان به یقین سخن گفت. لذا این اتهام که اگر شادروان رییس جمهور محمد داوود ، در زما ن صدارت خود داعیه ی حق خود ارادیت مردمان پشتون و بلوچ را مطرح نه میکرد، دنیا گل و گلزار میشد ادعایی غیر قابل ثبوت است.
*******
به ویژه در شرایط حساس کنونی، برخورد با مساله ی دیورند از دیدگاه های قومی به هیچ وجه به نفع افغانستان نیست. با این مساله باید با خونسردی ، واقعبینی و معقولیت تمام از دید منافع عمومی مردم افغانستان و برابر با توانایی های ملی برخورد نمود، نه این که آن را به یک مساله ی دیگر برای افزایش و تعمیق فاصله ها میان افغان ها مبدل ساخت.
به هر رو ، حق تعین سرنوشت نخست باید توسط کسانی که از آن محروم شده اند مطالبه شود ، تا توسط هواداران این حق پشتیبانی گردد.
همچنان باید توجه نمود که حتا اگر افغانستان خط دیورند را به رسمیت می شناخت و یا به رسمیت بشناسد، در صورتی که در آینده پشتون ها و بلوچ ها اراده نمایند تا از چهارچوب پاکستان خارج شوند- چنان که تجربه ی اتحاد شوروی و آلمان نشان داد- حتا بم اتمی نیز مانع آن شده نه خواهد توانست ؛ همچنانی که امروز حکومت بریتانیا ناگزیر شده است تا حق سکاتلندیها را برای تعین سرنوشت طی یک همه پرسی به رسمیت بشناسد.
در پایان باید گفت که در صورت موجودیت اراده ی سیاسی نیرومند، افغانستان و پاکستان میتوانند از طریق مذاکرات دو جانبه و یا همه در یک چهارچوب گسترده تر منطقه یی مسایل موجود را طوری حل و فصل کنند که به نفع هر دو کشور و صلح ، امنیت و همکاریی در منطقه باشد- این امر در صورتی ممکن میشود که پاکستان از سیاست «عمق ستراتیژیک» و بلندپروازی های مشابه به آن در قبال افغانستان دست بردارد.
*** ***
لینک های مرتبط با موضوع در آسمایی:
افغانستان و خطر صوبه ششم شدنبحث روی مسایل مطروحه در مناسبات افغانستان و پاکستان
*
سایر لینک های مرتبط با موضوع :
ویدیو - گفت و شنود با زید حامددر مورد دید پاکستان در مورد افغانستان
*** *** ***
برای ابراز نظر در مورد مطلب در فیسبوک لطفن همین جا کلیلک کنید
*** *** *** ***