در این نبشه سعی شده است پاسخی به یک دوست داده شود. اقای هزاره در پیامهایش به نوشته ای کارتون ها بیگانه بودند چنین نوشته بودند:

"باید پذیرفت که مصلحت را باید محترم شمرد. آما آیا به دلیل واکنش مسلمانانی نه اولین بار است که به خاطر هیچ می میرند و نه آخرین بار خواهد بود می توان یک بحث عمیقی پیش کشید و در آن حق بیان انسان را با دروازه های بیرونی یک دین ( هر دینی ) محدود کرد. خوشا روزی که کسی چنین کارستانی بکند. آما نوشته ای احساساتی ادبی این کار را از پیش نمی بردند گرچند زیبا اند و پیوند وزن آفرین کلمات ( مخصوصا فارسی ) سحر انگیزاند. روزنامه نگار می گوید چرا ننویسم یا نکاریکاتورم؟ یارو می گوید چون مسلمانان دست می خشونت می زنند و بر می آشوبند. می پرسد پس آزادی بیان چه می شود؟ می گوید نمی دانم."

جواب بنده به این پیام چنین بوده است :

هزاره جان کوشش کنید شما این کار را بکنید .بنایی بیابید که دین را دیوار ازادی بیان بسازد. و انوقت خیلی خوب می شود ...واقعا این ... روشنگری غلط ترین کار ادمان بوده است... اروپایی ها و کسانی دگری در جهان که ادعا می کنند پیشترفته اند شرمسار پیشترفت غلط شان می شوند و بر می گردند به تاریخ که زندگی را با ما قلات وال ها از یک جا شروع کنند.. و یا کی می داند می رویم چند عصر ایدیالوزیک به پیش به شکل کامل ولایت فقیه ( جمهوری دینی جهانی ) می رسیم .

و پاسخ اقای هزاره به نوبت به این شرح:

"آقای غرجی/ غربی ها برنگشته اند که زندگی را با ما از نو بیاغازند. فکر نمی کنم در جامعه شناسی هم بشود چنین چیزی درست کرد! اگر جامعه شناسی ادعا کند که مثلا یک جامعه ای در فلان جا و فلان وقت از عصر وبلاگ برگشت و از نو کشف کرد که سنگ را می شود تیز کرد و با آن حیوانات را به راحتی کشت باید به او جایزه ای بزرگی داد. منظورم من این بود که اسلام امروز مذهب اروپایی هم است. ملیون ها نفر از شهروندان اروپا مسلمان اند. تنها در فرانسه 5 ملیون مسلمان اند. بنابر این مسایل اسلام دیگر آنچنان هم مسایل دنیای بیرون از اروپا نیست. من این کار را نمی کنم چون نمی توانم. زورش را ندارم. ولی از دوست دارم چنین کاری را ببینم. من محمد را بی نهایت دوست دارم ولی دوست ندارم کسی او را قفلی درست کند و بر دهان انسان بزند چه این کار را توهین به او و به انسان می دانم. اینکه احتمال داده اید که شاید به سوی یک ولایت فقیه جهانی پیش رویم شاید خیلی هم دور از احتمال نباشد. می دانید که بر اساس قوانین احتمالات کشف شده در دانشگاه بین المللی خوست از توابع پکتیا هر آنچه می نشود باید آن شود! در آخر باید بگویم که توافق از سر گیری زندگی از نو میان ما و غربیها در 2001 در بن شروع شد. مگر می گویید نی؟؟"

هزاره جان می بخشی که دیر شد تا در پاسخت چیزی بنویسم . وقتم کم است نمی توانم به وبلاگ داری برسم . چیزی نوشته و در وبلاگم پست کرده بودم اما برداشتم اش چون فکر کردم پاسخ دادن ضرور نبود. و حالا که همدگر را بیشتر می شناسیم خواستم یاد داشت کوچکی بگذارم تا پاسخی به دو پیامت داده باشم . پیام دومی ( نقل شده ) فکر نکنم پاسخی را نیاز مند باشد به جز یک مورد که گفته اید اسلام اینک دین اروپایی هم است. بقیه شوخی های را در بر می گیرد که با جامعه شناسی شده است برخلاف انکه جامعه شناسی شوخی پذیر باشد.

در مورد پیام اول نگرانی من این است که وقتی دین را دیوار ازادی بیان کردیم از پیامدهای انتشاری این اقدام نمی توانیم درامان بمانیم . منظور از پیامدهای انتشاری این است که دین یک ماده یک جزیی نیست که بتوان خصوصیات ان را واضح کرد. دین از نظر ساختمان بندی شبکه ای از ظوابطی است که کارکرد ان را می توان انتشاری نام داد. و این کارکرد شامل نفوذ مایعی در بست اجتماعی و فرهنگی و سیاسی جامعه می شود. تجربه ای فرهنگی گوناگون ما از دین این را نشان می دهد که همزمان با نفوذ دین ( ازان جا که با صورت های از توضیحات فرا طبیعتی همراه است و سیستم احساساتی و روانی مارا پایه گذاری می کند) همه ای جنبه های زندگی ٬ دینی می شود و یا حد اقل توضیح دینی می یابد که کارکرد ان در نهایت به وضع حدود دینی بر سر هر عمل فرهنگی و اجتماعی می انجامد. از این جهت است که سنت های بومی ما هم ناگزیر پوشش مذهبی پیدا می کنند اگرچند در واقع از کدام مرجع مذهبی بیرون نیایند.

سکولاریسم ( که من به سکولارسیون بیشتر مورد توجه دارم برای انکه اولی یک پروژه به حساب می اید و دومی پروسه اما از انجای که تلاش ما برای راهیابی به یک بحث قانون گذارانه است من به اولی توجه می کنم )شفاف سازی حوزه های است که با نفوذ مذهب باهم خلط و مخلوط شده اند. به نظر من این شفاف سازی - که شما هم شاید مخالف ان نباشید- خیلی مهم است برای ازادی انسان واندیشه او. یکی از هدف های روشنگری در اروپا سکولاریزه کردن -هم در یک مبارزه و تلاش فرهنگی و هم در یک اقدام سیاسی - و جدایی حوزه های کاملا مخلوط زندگی تحت تاثیر مذهب بود. ازادی بیان یک بحث و ارزش سکولار است. این ازادی شامل تحت سوال بردن تمام مظاهر مذهبی نیز می شود چون انسان ازاد شده از قید شروط مذهبی ( خرد ازاد شده در واقع ) انچنان که در اعلامیه جهانی حقوق بشر به ان توجه شده است ٬ از هر گونه ترسی برای ارایه ای فکر خویش مصوون است. و این را مردمان جهان امروز حق انسانی می داند.

برای لحظه ای فکر کنیم اگر همه ای مذاهب - انچنان که شما پیشنهاد کرده اید- برحسب قانون از انتقاد بیرون بمانند انوقت ازادی انسان - که خود منوط به شبکه ای از روابط ازادمندانه است مثل ازادی اندیشه ٬ ازادی عمل ٬ ازادی سیاسی ٬ ازادی انتخاب و ... بدور از جبر و فشاری استبدادی از سوی هر نهاد اجتماعی- دچار خطر محدودیت انتشاری و ساری می شود. با دیوار سازی دین صاحبان دین دیوار می شوند . با دیوار شدن صاحبان دین اندیشه ای صاحبان دین دیوار می شود . و با دیوار شدن اندیشه ای صاحبان دین شخصیت فردی و اخلاقی و محیط زیست! صاحبان دین دیوار می شود. کسی نخواهد توانست گفت سخنان مقام معظم رهبری و یا ملا محمد عمر ضرورتا ربطی به مذهب ندارد بلکه فکر و اندیشه ای مذهبی صاحبان پاسبانی شده ای مذهب ٬ نمودار مذهب می شوند. وبعد انچه اتفاق خواهد افتاد نشر قدرت مذهب و مذهبی به جنبه های دگر زندگی خواهد بود. قید قانونی مصوونیت مذهب پیامدهای مهمی برای جوامع سکولار خواهد داشت.
این بود توضیح کوتاه من از حرفی که در پاسخ نوشته بودم که نباید دین را دیوار ازادی بیان کرد. خطرش را نه تنها می توانیم حدس زد که تجربه اش را در دو کشور خود ما و ایران داریم حد اقل بر سر می گذرانیم .

در مورد پیام دومی که گفته اید اسلام دگر یک موضوع بیرون اروپایی نیست من با شما موافقت می کنم . اما بدون شک اسلام در اروپا نمی تواند ان قدر از حق مهمانی ( اگر کسی این ترم را به من اجازه دهد) استفاده کند که ارزش های سکولار جامعه ای غربی را بند مذهبی بزند. اسلام در اروپا به جهات گوناگونی متفاوت از اسلام در جهان اسلام است. در جهان اسلام ما در جنوب اسیا ( به جز پاکستان ) اسلام مدنی موافق با سکولاریسم داریم. سکولاریسم بحث روشنفکری و فرهنگی تعداد زیاد از کشور های اسلامی را تشکیل می دهد. نشینه ای اجتماعی اسلام در غرب از ان جهت متفاوت نیست که اسلام با غرب و ارزش های سکولار متفاوت است بلکه تفسیری که از اسلام در اروپا رایج و قوی است مشکل ساز است. اسلام اروپا به مراتب تندروانه تر از اسلام در برخی کشورهای اسلامی مثل مالیزیا ٬ اندونیزیا و کشورهای اسیای میانه است. قدرت و نفوذ حزب تحریر در غرب گویای فضای خالی فهم ملایم تر از اسلام در غرب است. این مساله عوامل انسان شناسانه نیز دارد. مثل حس و برجسته سازی فرق هویت ٬ اما بخش بزرگ مساله با عدم اگاهی از اسلام در میان نسل نو مهاجران مسلمان در کشورهای غربی پیوند می خورد.

عقب نشینی جامعه ای غربی در برابر بنیاد گرایی اسلامی خطراتی را به دنبال دارد هم برای جهان اسلام و هم برای جهان بیرون از اسلام. در بدل می توان به راهکارهای فرهنگی و اموزشی روی اورد که با ان زمینه ای تعدد اندیشه و تفسیر اسلامی را در میان نسل نو مهاجران مسلمان در غرب افزایش داد.

مشکل فرهنگی مسلمانان در غرب تاحدودی تحت تاثیر مشکلات اقتصادی مسلمانان در ان جا رشد یافته و معرفی شده است. در شفاف سازی این مساله می توان به نمونه های اخیر نا ارامی ها در فرانسه اشاره کرد که از وضعیت نارضایت بخش اقتصادی ( که بدون شک وضعیت اجتماعی جوانان مسلمان را از خود متاثر می کند ) نشات می گرفت . فقر و عدم توانمندی ذهنی و اقتصادی برای تعامل با جامعه ای غربی مشکل جامعه شناسانه ای دیگری می تواند قلم داد شود که باید به ان فکر کرد. نه اینکه با اسلام به عنوان یک سنگ سخت و اهنین برخورد کرد که راه گریزی برای جامعه ای غربی بجا نگذاشته باشد جز تسلیم .