رسیدن به آسمایی :11.04.2008؛ تاریخ نشر در آسمایی :16.04.2008

نظر محمد

پایپلاین " جریان سفید " یا "ترانس افغان" ...

 

بتاریخ 3 ماه اپریل در بخارست در چارچوب اجلاس ناتو حامد کرزی رئیس جمهور افغانستان با قربان قلی بیردی محمدوف همتای ترکمنی خود ملاقات نمود. قرار معلومات مطبوعات ترکمنستان، دو رهبر مسایل مربوط به همکاری های دو کشور در عرصه مواد سوخت و انرژی مورد بحث قرار دادند. در ملاقات منجمله مساله تحقق پروژه خط لوله "ترانس افغان" از طریق خاک افغانستان در مسیر ترکمنستان – افغانستان – پاکستان – هند مورد بحث قرار گرفت. بحث روی این مساله خاصتآ در استانه اجلاس نماینده گان سه کشور – ترکمنستان ، افغانستان و پاکستان در ماه جاری در اسلام اباد ، بسیار مهم به نظر میرسد.

اکثر تحلیلگران عقیده دارند ، که شاید ، طرفین در جریان ملاقات موضوع اعمارخط لوله دیگر – پروژه مشترک ترکمنستان و اکراین "جریان سفید" (White stream) را مورد بحث قرار داده اشند. این پروژه را بعضی کارشناسان رقیب لوله "ترانس افغان" مینامند.

چندی قبل یولیه تیماشینکو صدراعظم اوکراین در بروکسل یکبار دیگر به اتحادیه اروپایی اعمار مشترک خط لوله گاز " جریان سفید " برای صدور گاز به اروپا از طریق خاک اوکراین را پیشنهاد نمود. یولیه تیماشینکو بار اول این مفکوره را در سال 2005 پیشنهاد نموده بود. مفکوره " جریان سفید " اعمار خط لوله گاز را از طریق کف بحیره کسپین به اذربائیجان و بندر سوپسه گرجستان و بعدآ از طریق کف بحیره سیاه از منطقه کریم به طرف اتحادیه اروپایی پیشبینی میکند.

خط لوله گاز " جریان سفید " برای اوکراین هدف ستراتیژیک و وسیله رهایی از وابستگی به روسیه محسوب میشود ، که ازروی قدیمی سیاستمداران اوکراینی می باشد ، که در ستراتیژی انرژیتیک اوکراین نیز تبارز یافته است. چندی قبل یکی از مشاورین صدراعظم اوکراین در باره مسایل متنوع ساختن واردات گاز اعلام داشت: "ما ستراتیژی انرژیتیک اوکراین را داریم . در ان گفته شده ، که ما به خود اجازه داده نمیتوانیم از نقطه نظر امنیت انرژیتیک به منبع خارجی وابسته باشیم ، به خاطریکه ، ما همه ساله مقدار 20 میلیارد متر مکعب گاز استخراج میکنیم. مصرف گاز ما به حد اقل 55 میلیارد مترمکعب میرسد. این بدان معنی است ، که ما امروز بطور اوسط به اندازه 71 % به صادرات روسیه وابسته می باشیم. این حق ماست ، تا صادرکننده گان متنوع گاز را داشته باشیم ".

در ابتداء به خط لوله گاز " جریان سفید " گاز از معدن شاه دینیز اذربائیجان به حجم 8 میلیارد مترمکعب داده خوهد شد. اوکراین به کمک این گاز میتواند از وابسته گی به واردات گاز مسکو رهایی یابد. ولی بعدآ ، زمانیکه خط لوله گاز از طریق کف بحیره کسپین تمدید گردد ، ظرفیت لوله گاز تا 32 میلیارد متر مکعب گاز در سال بالا خواهد رفت و گاز از طریق این خط لوله به کشور های عضو اتحادیه اروپایی صادر خواهد شد. خط لوله " جریان سفید " – فقط اولین پروژه است. به خاطریکه ، به تعقیب اعمار ان خط لوله " جریان سفید – 2 " و بعدآ خط لوله " جریان سفید -3 " در نظر می باشد. از طریق این لوله ها گاز صادراتی قزاقستان ، ترکمنستان ، اذربائیجان و حتی ایران میتواند به اروپا صادر گردد و میتواند گاز مسکو را از بازار های اروپایی بیرون کند. اگر خط لوله " جریان سفید" به قدرت مجموعی 100 میلیارد متر مکعب برسد ، پس انگاه بروکسل جدآ درین باره فکر خواهد کرد ، که از کجا گاز دریافت کند.

پروژه خط لوله گاز " جریان سفید " از ابتداء از شعار : " گاز ازاد از فشار سیاسی " پیروی میکند. اوکراین به مقایسه روسیه قصد ندارد گاز طبیعی را به وسیله فشار سیاسی و کمایی نمودن امتیازات از مصرف کننده گان مبدل سازد. حتی در روابط با روسیه ، که بارها سعی نموده اوکراین را از گاز محروم سازد ، هدف توسعه روابط پرگماتیک و کاری تعقیب میشود. یولیه تیماشینکو بارها خاطرنشان ساخته ، که خط لوله "جریان سفید " به مثابه وزنه متقابل گاز روسیه ایجاد نمیگردد. وی میگوید : " این خط لوله بسیار مهم است و به مثابه وزنه متقابل لوله های دیگر ساخته نمیشود ". بعضی کارشناسان باور دارند که اکراین به روسیه شرکت درین پروژه را پیشنهاد نموده است. ولی صدرعظم اکراین میگوید: اگر روسیه به همکاری هم حاضر گردد ، اوکراین از منافع و منفعت خود نخواهد گذشت.

انچه که به روسیه مربوط میگردد ، پس درینجا باید به این نظرعادت کرد ، که دوستان و دشمنان دایمی وجود ندارند ، فقط منافع دایمی وجود دارند . برعلاوه ، مساله به این امر نیز مربوط میگردد ،که ایا حاکمیت جدید در روسیه باثبات خواهد بود یا خیر. چندی قبل یکی از کارشناسان اکراینی گفت که پروژه خط لوله "جریان سفید " باعث نارضایتی شدید روسیه گردیده. درنیجا جای تعجب وجود ندارد. مسکو "امپراتوری انرژیتیک " می سازد ، که در ان گاز وسیله تابع ساختن و کنترول محسوب میشود. اوکراین به مصرف کننده گان گاز ازادی از فشار سیاسی پیشنهاد میکند و این کار نمیتواند باعث عصبانیت مسکو نگردد.

حتی با در نظرداشت همین مواضع مسکو، رئیس جمهور امریکا جورج بوش به اوکراین متنوع ساختن واردات مواد سوخت وانرژی و انواع واردات را توصیه میکند. جورج بوش در مصاحبه اختصاصی با تلویزیون " اینتیر " اوکراین بتاریخ 31 ماه مارچ سال 2008 اظهار داشت : " اول اینکه ، بایدمتقاعد گردید ، که قرارداد های تامین مواد سوخت و انرژی شفاف می باشند ، و اینکه همه رابطه بین صادرکننده و دلال را میدانند. دوم اینکه ، تنوع واردات مهم محسوب میشود. هیچگاهی کسی نمیخواهد به یک دولت وابسته باشد".

قبلآ ، بتاریخ 11 ماه مارچ ، یولیه تیماشینکو صدراعظم اوکراین اعلام داشته بود ، که تنوع واردات نفت در نظر می باشد. به قول او ، در اینده نزدیک حکومت اوکراین و اتحادیه اروپایی توجه شان را به تکمیل کار ساختمان خط لوله نفت " اودیسه – برودی " و اغاز کار ساختمان خط لوله گاز "جریان سفید " مبذول خواهند داشت. او اظهار داشت ، که توافق اصولی راجع به کار های ساختمانی ، بهای این کار ها و موعد بهره برداری با رئیس جمهور ترکمنستان قربان قلی بیردی محمدوف حاصل گردیده است. در عین حال به نقش خاص میانجیگرانه و. خراموف دستیار رئیس جمهور ترکمنستان هنگام مذاکرات اشاره شده است.

کارشناسان عقیده دارند ، که با تحقق پروژه خط لوله گاز " جریان سفید " میتوان پروژه خط لوله "ترانس افغان" از طریق خاک افغانستان را به فراموشی سپرد ، به خاطریکه ذخایر موجود گاز طبیعی در ترکمنستان برای تامین صادرات گاز در سه – چهار خط لوله کفایت نخواهد کرد.