نزهت هروی

 

سیمنار بین المللی امیر خسرو « بلخی» دهلوی

 

به همت دا نشگاه ملی اسلامی هندوستا ن سیمنا ربین المللی امیر خسرو« بلخی» دهلوی با همکاری سفارت های افغانستان وایران در دهلی و انجمن پژوهشگران فارسی هند به تاريخ ( 25 ــ 28 ) ما رچ در مقر آن دا نشگاه دایر گر دیده بود.

جهت اشتراک درکارسیمنار، استادان ، دانشمندا ن ، پژوهشگرا ن ، دانشجویا ن وعلاقمندان این شاعر وموسیقی دان نامی از کشورهای افغانستان ، ایرا ن ، پاکستان ، بنگلادیش ، تاجکستان ، ازبکستان ، آلمان وامریکا دعوت گردیده بودند.

هیئت افغانی به ریاست آقای سنگچا رکی معاون وزارت اطلاعات وفرهنگ وعده يی ازدانشمندان ازکابل وآ قای دکتر عبدالغفور روان فرهادی واستاد الطاف حسین سرآهنگ از امریکا به دهلی رفته بودند. آقایان فرهادی ، سنگچارکی واستادان دیگر افغانی فعالانه با قرائت مقالا ت شان درهربخش سیمنار  سهم گرفتند واستاد الطاف حسین سراهنگ با اجرای کنسرت هايی  بخشی از آثار و اختراعات حضرت امیر خسرو بلخی درموسیقی کلاسیک ( راگ خوانی ) را معرفی نموده وغزل هايی از آن حضرت را سرود که با استقبال گرم روبرو گردید.

حضرت امیر خسرودهلوی درسال ( 1243) م. درمنطقه سنگچا رک از نوا حی بلخ قدیم چشم به جها ن گشوده وبا خوانواده اش به هندوستا ن مها جرت نمود، درجوانی به خد مت  حضرت خوا جه نظا م الدین سلطان الاولیا رسیده و در زمرهء مریدا ن آن حضرت در آمد و تا آخر عمر به ارادتش وفادار ماند .

امیر خسرو از پیشتازان طریقت چشتیه بوده و به خا طرترویج  بیشتراین طریقت، « قوالی» یعنی قول خواندن را درموسیقی کلا سیک ایجاد نمود تا مطربا ن وپیروان این طریقت بتوانند با همراهی سازها اشعارعرفانی ومذهبی رادرخانقاها خوانده ا ز یک طرف عبادت نمایند واز جانب دیگر به وجد آمده ولذت ببرند ، ودرعین زمان با برهمنان که درمعابد شان «بجن» می خواندند، رقابت نمایند.

علاوتا امیر خسرو «تــرا نه وخیا ل» را که انواع خواندن درموسیقی کلاسیک می با شند اختراع نموده و راگ های «غــارا» ، «سرپردا» و «زی لف» را نیز آ فرید.

عده يی از پژوهشگران امیرخسرودهلوی را ایجاد گر سی تار(Sitar ) این آله زیبای موسیقی می دانند ، و عده يی دیگر آن را شکل انکشاف یافته تنبورمی پندارند. استاد محمد حسین سرآهنگ در رسا لهء معروف «قانون طرب» نوشته اند:« امیرخسرو( رح) به اختراعاتی دست زد و مبانی و اساساتی را روی کارآورد که مایه اعجاب استادان فن گردید و نا یک گوپال با آن قدرت علمی که درموسیقی داشت در برابر این همه لیا قت حضرت خسرو سر تعظیم و تکریم فرود آ ورد و تا زنده بود ا زافضال صحبت شان بهره ها برد».

سر انجام حضرت امیر خسرو درسال ( 1326 ) م. دار فانی را وداع گفت ودر جوار پیرروشن ضمیرش به خاک سپرده شد، روانش شاد ویاد ش گرامی باد.

نمونه کلام امیر خسرودهلوی :

                           سپهـرا ول کند چشــــم خرد کور

                          پس آ نگه برخرد مند آ ورد زور

                          چو دزدی جوید اندرخانه ای سود

                         ُکشد ا ول چــــرا غ خـانه را زود

                         چو سوی کیسه دارد کیسه برهوش

                         به افسون ما لد ا ول عقل را گوش

غز ل های امیر خسرو را هنرمندان افغانی، هندوستانی و پاکستانی به طرز های مختلف سروده اند که مطلع چند غزل را نمونه وارمی آوریم :

                        نمیدا نم چه منزل بود شب جا يــــکه من بودم

                        بهــرسو رقص بسمل بودشب جایکه نمن بودم

                                       *******

                       ا برمیبــا رد ومن میشوم ا زیا ر جدا

                       چون کنم د ل به چنین روز زدلدارجدا

                                     ********

                      خبــرم رسیده ا مشب که نگارخواهی آ مد

                      سر من فدای راهی که سوار خواهی آ مد

                                     ********

                     د لم درعا شقی آوا ره شد، آ وا ره تربا دا

                    تنــم ا زبیدلی بیچا ره شد، بیچا ره تر با دا

امیر خسروعلاوه از فارسی ، به زبان  اردو و زبان های رایج محلی هندوستان نیز شعر می سروده که در دیوا ن اشعارش موجود اند، و اشعاربس دلپذیری به شکل شیر و شکربه فارسی و اردو دارد.