23.03.2015
تمیم حمید
یک گزارش هفته‌نامۀ 2014 نشان می‌دهد که تنها در یک‌سال اخیر، جوانان در کابل، 3 میلیارد و 780 میلیون افغانی (نزدیک به 70 میلیون دالر امریکایی) را، صرف کشیدن قلیان کرده‌اند.
این گزارش که از سوی «سید احد سروش»، خبرنگار آزاد، تهیه شده، آشکار می‌سازد که پسران و دختران در پایتخت، روزانه، بیش از 10 میلیون افغانی را، قلیان دود می‌کنند.
بر بنیاد این یافته‌ها، قلیان‌کشی برای هرکدام
از این افراد، روزانه 350، ماهانه 10500 و سالانه 126000 افغانی، هزینه دارد.
***
در سالنی با اتاق‌های کوچک بدون دروازه قرار دارم که دود فضای آن را پُر کرده و به زحمت می‌شود که حتا چهرۀ کسانی را دید که در این اتاق‌ها نشسته‌اند.
در حدود 30 تا 40 جوان در این اتاق‌ها، در حال
کشیدن قلیان‌اند و از این میان، نزدیک به 10 تن شان، بانوان هستند.
این‌جا، قلیان‌خانه‌یی در غرب شهر کابل است.
بیش از دو‌ماه می‌گذرد که من به چنین مکان‌ها،
رفت و آمد دارم. حالا دیگر دود نفسم را نمی‌گیرد و چشم‌هایم، نیز نمی‌سوزد.
حتا، استفاده از چرس، در برخی از این بخش‌ها هم، دیگر مثل روزهای اول، آزارم
نمی‌دهد و می‌توانم تحملش کنم!
«دراین بی‌پولی، دوسه بار به این‌جا آمده و پول دادم یک دفعه
۴۵۰ و دفعه دوم
۶۷۰ افغانی
پرداختم. دیگه‌هایش یادم نیست چندبود. حالا هم به خانه گفته‌ام تا برایم پول
بفرستند که کورس بخوانم و نزدیک ماه حمل، به خانه بروم دیدن فامیل.»
گفته‌های عزیز احمد، جوان 21 ساله‌یی که باشندۀ ولسوالی قره‌باغ ولایت غزنی است
و برای ادامۀ تحصیلاتش، در کابل به‌سر می‌برد.
می‌گوید که خانواده‌اش در وضعیت بد اقتصادی قرار دارد؛ اما خودش هفته‌‌هاست که درگیر کشیدن قلیان شده و همه دار و ندارش را، در این راه، برباد می‌دهد.
تنها عزیز احمد نه؛ بل جوانان بسیاری از ولایت‌ها که برای تحصیل، به پایتخت آمده‌اند، به قلیان کشیدن و حتا استفاده از مواد مخدر، رو آورده‌اند.
فرید 19 ساله، عضو یک خانوادۀ ثروت‌مند ولایت بلخ، یکی دیگر از این دانشجویان است. وی بیشتر اوقاتش را، در قلیان‌خانه‌های کابل، سپری می‌کند.
«حالا که جوانی است، مصرف نکنی، پس وقتی که پایت بسته شد (ازدواج کردی)، هیچ نمی‌تانی و خوشی‌هایت هم به غم تبدیل میشه.»
وی ادامه می‌دهد:
«دو بار بی‌پول شده بودم؛ یک‌بارش، تفریح رفته بودیم و پولم تمام شد. باز نتوانستم که برای درس‌هایم «چپتر» بخرم. آخرش درهمان مضمون، چانس خوردم.»
جوانان بسیاری چون فرید و عزیز را، در این مدت
ملاقات کرده‌ام و با آنان گفت‌و‌گو داشته‌ام؛ بیشتر شان حاضر نیستند تا نام‌های
شان را در گزارشم بگیرم و شماری‌هم، بدون هیچ پروا، همه‌چیز شان را برایم قصه
می‌کنند.
در قلیان‌خانه‌هایی که بزرگ‌تر و مُدرن‌تر اند، دست کم 20 درصد از مشتریان شان
را، بانوان می‌سازند. با وجود تلاش بسیار، هیچ کدام از این دختران، با من حرف
نمی‌زنند.
تنها در یکی از قلیان‌خانه‌ها، در شهرنو، یک
دختر 20 سالۀ باشندۀ کابل که نامش را نمی‌گوید، برایم چنین پاسخ می‌دهد.
«دفعۀ ششم یا هفتم است که می‌آیم؛ اما مطمین هستم که این بار آخرم است. چون در
این‌جا زیاد پول آدم مصرف می‌شود. من این‌قدر هم پول ندارم که بیایم و دودش
کنم.»
شمار قلیان‌خانه‌ها در پایتخت، از 250 فراتر
می‌رود؛ اما تنها، در 150 قلیان‌خانه‌یی که در این مدت، من به آن‌ها سر زده‌ام؛
روزانه در یک مکان، حضور 200 تا 250 و حتا 300 نفر را، می‌توان گواه شد. (در این
میان، کسانی هم استند که چند نفر از یک قلیان استفاده می‌کنند؛ اما در این گزارش،
تنها از آنانی یاد شده است که پول این قلیان‌کشی‌ها را می‌پردازند.)
هرچند، این رقم در روزهای ویژه و رخصتی، افزایش می‌یابد.
حاجی سراج الدین 57 ساله، مالک یکی از
قلیان‌خانه‌های کابل، در بارۀ شمار مشتریانش در چنین اوان، می‌گوید:
«در حدود ۴۰۰
نفر و حتا بعضی روزها، ۵۰۰ نفر
هم می‌آیند؛ قیمت قلیان ۳۵۰
افغانی است که از ما، نسبت به دیگرجای‌ها ارزان است.»
۷۰ میلیون دالر امریکایی، در یک سال در حال حاضر، بهای قلیان، از 350 تا 800 افغانی است؛ اما اگر همین حد پایینی این پول (همان 350 افغانی) و نیز رقم نخست شمار افرادی را که روزانه، به یک قلیان‌خانه می‌آیند (200 نفر)، در نظر بگیریم، دیده می‌شود که جوانان در یک روز، در یک محل، 70 هزار افغانی را، قلیان می‌کشند.
هرچند، این تنها پولی است که در همان 150
قلیان‌خانه‌یی که در پوشش این گزارش قرار گرفته، به مصرف می‌رسد.
در کُل، هزینۀ این قلیان‌کشی‌های روزانه، در همۀ این 150 مکان، به 10 میلیون و
500 هزار افغانی، در یک ماه به 315 میلیون افغانی و در یک سال هم، به 3 میلیارد و
780 میلیون افغانی (نزدیک به 70 میلیون دالر امریکایی) می‌رسد.
این پول، در حالی چنین در کابل دود می‌شود که بخش بزرگی از جوانان این شهر، در
فقر و بیکاری به‌سر می‌برند و حتا بسیاری از همین افراد قلیان‌کش، نیز دچار این
دو معضل اند. چنان‌که ده‌ها تن شان، در این پیوند، زیر بار سنگین قرض‌های مالی،
قرار گرفته‌اند.
به باور محسن شریف، یکی از فعالان فرهنگی، بی‌خبری خانواده‌ها از فرزندان شان، بیشتر از هر عامل دیگر، باعث شده که جوانان به استفاده از دخانیات و حتا مواد مخدر، کشانیده شوند.
«با تاسف! همین خانواده‌ها کنترول دختران وپسران خود را از دست داده‌اند که شاهد آن در جامعه، خیلی زیاد هستیم. اگراین موضوعات توسط خانواده‌های عزیزجلوگیری نشود و دولت هم دست روی دست بگذارد، پس هر روز شاهد قربانی شدن و آغشته شدن ده‌ها جوان خود خواهیم بود.»
زور کسی نمی‌رسد!
اما آیا به راستی دولت دست روی دست گذاشته؟
آیا هیچ‌کس متوجه این فعالیت گستردۀ قلیان‌خانه‌ها در مکان‌های پوشیده نشده است؟
پس، سرنوشت قانون منع استفاده از تنباکو در مکان‌های پوشیده که در ماه جدی 1392 (ماه جون 2014)، از سوی مجلس نماینده‌گان تصویب شده بود، به کجا انجامید؟
به گفتۀ داکتر نقیب‌الله فایق، رییس کمیسیون امور صحی مجلس نماینده‌گان، این قانون - پس از تصویب - به مجلس سنا فرستاده شد و دست کم یک‌سال را در آن مجلس، بی‌سرنوشت مانده، سرانجام رد شد!
هرچند، در نهایت، مجلس نماینده‌گان چهار ماه پیش، آن را برای امضای رییس جمهور فرستاد و پس از امضا، انتظار می‌رود که مواد این قانون، از ماه حمل امسال (1394) عملی گردد.
«بار اول جریمه می‌شوند؛ بار دوم، بیشتر جریمه
می‌شوند؛ بار سوم بسته می‌شوند و بار چهارم هم، این‌ها به محاکمه می‌روند. بر
اساس این قانون، باید این‌ها (قلیان‌خانه‌ها در مکان‌های پوشیده) وجود نداشته
باشند.»
آقای فایق با ابراز این گفته‌ها، بر موثر بودن این قانون، در کاهش رو آوردن
جوانان به قلیان‌کشی در پایتخت و شهرهای بزرگ دیگر افغانستان، تأکید می‌ورزد.
«در حدود یک سال، روی طرح این قانون کار کردیم و نقش ما هم بسیار گسترده بود؛ در حقیقت، یکی از دستاوردها و افتخارات کمیسیون ما همین است.»
اما، وزارت صحت که می‌گوید در تلاش برچیدن بساط این قلیان‌خانه‌هاست و هنوز به هیچ پیشرفتی هم در این راستا، دست نیافته، در این باره دیدگاهی دگر دارد.
«متأسفانه، در قانون پاس شده، وظایف وزارت‌خانه‌ها مشخص نشده! زمانی که دیپارتمنت کاهش تقاضای مواد مخدر، بخواهد درهم‌چون موارد بررسی نماید، وقتی به یکی ازهوتل‌ها و قلیان‌خانه‌ها می‌روند و پرسان می‌کنند، آنان جواز خود را به‌رُخ شان می‌کشند که از یکی از مراجع معتبر دولتی آنان جوازدارند و همچنان آنان، از وزارت صحت عامه، درهمین راستا، خواهان این می‌شوند که مطابق قانون، مسوولیت خودرابگویند تا در روشنایی همان مسوولیت، آنان اجازۀ بازرسی و بررسی را، برای وزارت صحت عامه بدهند.»
گفته‌های داکتر نذیر همت، مسوول ارشد دیپارتمنت کاهش تقاضای مواد مخدر وزارت صحت.
به باور آقای همت، جریمۀ نقدیی که هم در این قانون، برای استفاده از دخانیات در مکان‌های پوشیده، تعیین شده است، «بسیار ناچیز» است.
«ما کوشش داریم که در آینده‌های نزدیک، با تعدیل قانون مبارزه بامواد مخدر، با دیگرارگان هایی که هم‌چون جوازها را، در عدم هماهنگی با وزارت صحت عامه به آن‌ها صادرمی کنند، نشست‌هایی داشته باشیم تا درروشنایی قانون علیه مواد مخدر، بتوانیم به این مشکلات، از آن طریق رسیده‌گی بکنیم.»
با این‌حال، داکتر نقیب‌الله فایق، این گفته‌ها را نمی‌پذیرد.
«کسی که در جاهای سربسته سگرت می‌کشد، 300 افغانی جریمه می‌شود؛ اما در بارۀ قلیان، یک مادۀ جداگانه است که قلیان‌خانه‌ها، به‌گونۀ قطعی، ایجادش در جاهای سربسته، مجاز نیست!»
آقای فایق، می‌افزاید:
«وزارت صحت در بارۀ تعدیل می‌گوید؛ اما مجلس می‌گوید که قانون مشکلی ندارد و کسانی که این را از نشانی وزارت صحت گفته‌اند، در اصل، این قانون را نخوانده‌اند. روی این قانون بسیار فکر شده و اگر پیش از آن که تطبیق را شروع کنیم، بگوییم که این قانون جواب‌گو نیست، این واهی است!»
در این میان، گزارش هفته‌نامۀ 2014 نشان می‌دهد که تاکنون، بیشتر قلیان‌خانه‌های فعال در شهر کابل، مورد بازپرس کسی قرار نگرفته و آزادانه فعالیت داشته‌اند.
چنان‌که برخی از مالکان این مکان‌ها، بدین
باورند که هیچ نیرو، مانع کار آنان شده نمی‌تواند.
«هیئت دولت که بیایه، از همی دهن دروازه هم به داخل آمده نمی‌تانه! چه برسه به
این که بیایه و ما ره جریمه کنه! اگر این مساله است، بره اول او قلیان‌خانه‌هایی
را که از قوم‌های قومندان‌ها و از خود دولتی‌هاست، بسته کنند؛ باز بیایند طرف ما.
زور شان به اونا می‌رسه؟ هرگز!»