06.06.2016

 پوهاند دوکتور مجاور احمد زيار

در آستان هفتادمين زاد روز  استاد ناظمی

 

فرهېخته مردی که زنده گی پر بار و پر افتخاری را پشت سر گذاشته است

در رسوم وعقايد وفرهنگ مردم سرزمين ما که هنوز اوسط عمر شان از پنجاه و اندی فرا نه رفته،  سال شصت زنده گی  را معمولاً سال شکست  می نامند. و اگر کسی پابه مرز هفتاد ساله گی می گذارد، ناگزير نوعی حسرت و دلهُره بر ذهن و روانش  هجوم می آورد:  حسرت به خاطر  جوانی از دست رفته، ودلهُره به  خاطر نزديک شدن به مرز آخير زنده گی.

و لی استاد لطيف ناظمی ما به فحوای مقولۀ   «قاعده و استثنأٌ» برتولد برشت ،  از  آن  شمار نخبه گان  استثنايی عرصۀ علم و فرهنگ شعر و ادب بوده و  می باشدکه  به باور قوی، نه حسرت ايام گذشته، و نه  دلهُرۀ فرجام زنده گی را به دل راه داده است.  بويژه دوران جوانی اش از روز های آموزش تا  آموزگاری شاهد بهترين اثار پژوهشی و آفرينشی وی بوده ايم .

استاد لطيف ناظمی پس از فراغت از پو هنځی زبان و ادبيات پوهنتون کابل، نخستين انتخابش شمول در کدر علمی و تدريسی در عين رشته بوده، ولی می بايست تا  تکميل روند تقرر مدتی انتظار کشيد. بنابرآن فعاليت  مسلکی خويش را با ماموريت رسمی  درشعبۀ هنروادبيات راديو افغانستان آغاز کرد. ولی همين که آرزوی دير ينه اش برآور ده شده، شمو ليت در کدر علمی پوهنتون را به دست آورد، ديگر نه خواست ويا نه خوا ستند، عهدۀ اولی  را يکسره ترک گويد. بنابرآن  با حفظ  حقوق استا دی ، همزمان در هردو نهاد کار و فعاليت را عهده دار گرديد. از يک سو به اساس مکلفيت معين درسی در ديپارتمنت  زبان و ادبيات فار سی پو هنځی به کار آموزگاری اشتغال ورزيد و از سوی ديگر  در رياست هنر و ادبيات راديو- تلويزون  وظيفۀ نقد و بر رسی زير  عنوان بس پسنديده ي  ٌ ترازوی طلايیٌ   را ادامه داد.

 ناگزير بايستی اذعان کرد، مدت زمان  بيش ازبيست سال هجرت اجباری کنونی در سرزمين المان، به هيچ رو با نخستين اقامت  سه سالۀ   استاد ناظمی که  يکجا با فاميلش بين سالهای۱۹۸۲-۱۹۸۵به حيث استاد مهمان، و در عين زمان  با اغتنام فرصت در پهلوی تدريس زبان فارسی- دری، در  بخش ٌ افغانستان شناسیٌ  پوهنتون  هومبولت برلين  کورسهای بعد از وقت  را تعقيب نموده و سطح  علمی خويش را ارتقأ بخشيد،  به هيچ رو قابل مقا يسه  نبوده است.

ولی در  همين بُرهه از زنده گی اش با تحمل اين همه دردهای آواره گی و دوری از  وطن از کار  علمی و فرهنگی دمی آرام نه نشسته، مصروفيت های پژوهشی و آفرينشی را بيش از پيش ادامه بخشيده، سهم ويژه يی را در شگوفايی زبان و ادب پارسی دری و در مجموع فرهنگ ملی افغانی ما ايفأ نموده و می نمايد.

در نشستها و همايشهای ادبی و فرهنگی که از سوی انجمن های فرهنگی بيرونمرزی افغانها در کشور ميزبان و ديگر کشورهای آروپا به شمول  قارۀ امر يکا تدوير می يافته ، همو اره شر کت فعال  ورزيده، بيانيه ها و مقا لات تحقيقی بس مغتنمی را در زمينه ارايه کرده است.

نشست ها و محافل انجمن مولا نای بلخی  که  پس از فرا غت از کار رسمی رسانه يی بخش افغانی راد يو «دویچه ويلی» ،همراه  با جمعی ديگر از خا مه پردازان و فر هيخته گان افغان اخيرا  در ديار غربت پايه گذاری نمو ده، موجب شده تا بيانيه ها و نوشته های  پژو هشی ماندگاری را در را ستای  سير و سلوک  و تصوف دبستان  عرفانی مولانا انجام داده و  به شکل کتابی آمادۀ چاپ سازد.

آن چه بايستی در  ارتباط کارکردهای آفرينشي، يا به گونۀ مشخص تر شعر و سخن سرايی استاد ناظمی ابراز کرد، ناگزيريم، از همه اولتر پاسخی اين  پرسش را جستجو نموده، برای خود روشن سازيم که  چرا او دراين آواره گی هرچه بيشتر به سرايش غزل پرداخته است تابه قالب های آزاد و سپيد.  بنده شخصاً ، پس از آن که گزينۀ ٌ از باغ تا غزل ٌ  اش رابه خوانش گرفتم، بلا فاصله پی بردم که سخن از چه قراراست. او مسلما ً خواسته، درونمايۀ شعرش را با «غم غربت» يا  «حسرت  گذشته» و يا به اصطلاح متدا ول يونا نی ٌ نوستاليجيه nostalgia ٌ پيونددهد، و برای  آن هرچه بيشتر فرم  غزل را  بر گزيند. ژانری که با پيشينۀ هزارساله اش  ژرفترين  عواطف عشقی و انسانی و دل انگيز ترين صور خيال  را  در حوزۀ  ادبی ما تجربه کرده است.  چنانچه  خود در زمينه در تازه ترين دفتری از شعرش ٌ آيينه ها دروغ نمی گويندٌ در قالب قطعه شعری آزاد زير نام  ٌ شعر سپيد و شعر کهنٌ  پاسخ شاعرانه ی  بس زيبايی را ارايه کرده است:

يک روز دست خويش به من وام می دهی

آن پنج سطر شعر سپيدت را؟

گفتم؛

با پنج مصرع کهن دستم؛

                        تضمين شاعرانه بسازم.

تا شاعران شهر ببينند؛                   

                        اين سبک بی بديل سخن را.

تا آشتی دهم؛

                        شعر سپيد و شعر کهن را.

و همچنين مصراعی آخر  از شعر  «  مثل دو قطعه هايکو» از خاطره های سفری به جاپان در سال  ۱۳۵۷:

 

يک شب بيشتر مهمان شهرت نيستم

ديدی که ديدار مان چه کوتاه بود؟

                                               مثل ٌ لندیٌ های عاشقانه

                                               مثل هايکو های سرزمينت!

بدون هرگونه مبالغه استاد ناظمی در  هر دو فورم  مقفی و غير مقفی توانسته، همان سان که همآهنگی، يا به اصطلاح فلسفی، ديا لکتيک شکل و محتوا را مورد توجه قرار داده، همسانی و تعادل  ميان خيال و عاطفه را نيز به خوبی تلفيق بخشيده، برازنده ترين  آفريده های از شعر نوع نوستاليجی را پيشکش دلبسته گان شعروادب نموده است.

بېجا نخواهد بود، به گلگشت باغ غزلش پرداخته، گلچين  بس فشرده يی  ازآن  را به حضور شما فرهېخته گان و دوستداران شعر وادب پيشکش نمايم:

پاشيده نسيم عطر يادت به تنم

            باغ گل نارنج شده پيرهنم

                        ای عطر دل انگيز بهار تن تو                      

                                   يادآورکوچه باغهای وطنم

----------------

بوی علف و بوی چمن ميآيد

                        از مصر نسيم پيرهن ميآيد

                                    از چارطرف دريچه ها بکشاييد

                                                امشب چقدر بوی وطن ميآيد

دزدان، پُل و برج وباره را دزديدند

            آن آبی پرستاره را دزديدند

                                    سرگرم نماز بامدادان بوديم

                                                کز مسجدِ ما، مناره را دزديدند...

و  نيز مصراعی چند ازغزلی از دفتر «از باغ تا غزل» در عين زمينه  به نام «شهرياری قابيل»:

 

            .. ز شهرياری قابيل بر ولايت عشق

                         ز ترکتازی چنگيز اين زمانه بگو

                                    ز شادخواری ايام رفته ياد مکن

                                                ز درد غربت و غمهای بيکرانه بگو

از دفتر تازه اش به يک دونمونه اندرين باره بسنده ميکنم:

...  بخوان بخوان غزل غم  بخوان سرود سفر

ٌهمين صداست که درين زمانه می ماندٌ

خدای من که چه درد آورست قصۀ کوچ

پرنده می رود و آشيانه می ماند.

چه روزگار عزيزی که رفت از کف من

نه جنگ بود و نه فرياد انقلابی بود

بهشت کوچک من با تمامی فقرش

ز (چوک) تا به (خيابان) و (اندرابی) بود

و در پايان چند مصرعی از شعر بلند آزاد ٌ زير باران بايد مردٌ  به خوانش ميگيريم:

 من هريوايی را ديدم

که به هر موجش، پاره ی تابوتی،

                                                           می رقصيد.

... هيلمندی را ديدم،

 که به هر قطره ی آن، برگ بينام کتابی،

تن عريانش را،

شست و شو می داد.

رود جيحونی را ديدم؛

                                   ارغوانی رنگ...

 عطر نارنج کجاست؟

بوی(نارنجک) هاست... .

و بازهم دو بيتی از غزل زير عنوان با معنون هرچه مشخصتر نوستاليجی «غرفۀ غربت» بر ميگزينيم:

... در چنگ شب به غرفه ی غربت فتاده ام

تصوير ياد شرقی سبزينه در رگم

                                                            در چاهسار شوم شغاد جداييم

                                                           آواز عاشقانه ی تهمينه در رگم...

در فرجام  باری ديگر هفتادمين سالروز  فرخنده را برای استاد لطيف  ناظمی تهنيت گفته، عمردرازی  توأم با تندرستی وکار وپيکار هرچه  پر افتخارتر  را بری شان آرزو ميبرم.

 با سپاس فراوان از همه ی شما!

                                                           ارادتمند پوهاند دکتور زيار

 

 *

تذکر : تصویر پوهاند دکتور زیار از برگهٔ‌آقای رهپو در فیسبوک گرفته شده است.

*

مطالب مرتبط در آسمایی :

- پرتو نادری:  درودی و پیامی به استاد لطیف ناظمی به مناسبت هفتاد ساله گی اش

- صفحهٔ ویژهٔ استاد لطیف ناظمی در آسمایی