28.01.2016

محمد حنیف حیدری

بازار رسانه های اجتماعی در افغانستان

رسانه های اجتماعی به ویژه فیسبوک، توانست در جامعه افغانی راه خود را باز نماید و بسیار به سرعت در زنده گی شهروندان افغانستان رخنه کرد؛ تا جایی که امروز خیلی اندک افراد پیدا می‌شود که از شبکۀ اجتماعی فیسبوک در افغانستان استفاده نکند.

در روزهای نخست ورود این شبکه در جامعهء‌افغانی، هر کس که شناسنامه فیسبوک داشت، نسبت به سایر افراد، اندکی پیشرفته تر جلوه گری می‌کرد و پاسخ دادن به سووال کسانی که شناسنامه فیسبوک نداشتند، خیلی دشوار بود؛ همیشه می‌پرسیدند که این فیسبوک چی است؟ و ده ها پرسش دیگر در این باره.

اندک اندک، فیسبوک توانست در مدت دوازده سال عمر خود، در بین قشرهای مختلف جامعه افغانستان، راه پیدا کند- تا جایی که امروز زن، مرد، بی‌ سواد، با سواد و حتی اطفال نیز از این شبکه استفاده می‌نمایند.

به نظر من یگانه علت پذیرش فیسبوک توسط  افغان ها، خاصیت سرگرم‌ کننده گی آن است و در بین اعضای جامعه تمام قشرها می‌توانند از آن استفاده نمایند- هم برای پیشبرد کارهای روز مره و هم برای سرگرمی. اگر غیر از این می‌بود، از شبکه های دیگری مانند تویتر، انستاگرام و همچنان وبلاگ‌ها استفاده می‌کردند.

شبکه های اجتماعی، بین روشنفکران، دانشجویان، گروه ها و سازمان هایی که از این شبکه ها به عنوان یک وسیلهٔ تبلیغاتی استفاده می‌نمایند، از اهمیت ویژه یی برخوردار است و توانسته است آنان را در قسمت تبلیغات فعالیت‌های شان کومک نماید. به گونه نمونه شبکۀ اجتماعی فیسبوک توانست، انقلاب‌های بزرگی در کشورهای عربی به وجود بیاورد و رژیم هایی را که چندین سال در این کشورها حکمروایی کردند، فروبپاشد.

شبکۀ اجتماعی فیسبوک در افغانستان نیز توانست هزاران نفر را جمع کرده و تا دروازه های ارگ ریاست جمهوری برساند و همچنان دهها اعتراض دیگر در افغانستان از طریق شبکه های اجتماعی به ویژه فیسبوک، سازماندهی می‌شوند.

از جنبه های مثبت شبکه های اجتماعی در افغانستان، بیشتر برای مقاصد سیاسی استفاده شده است و خیلی اندک از اعضای جامعه برای پیشبرد فعالیت‌های اجتماعی و فرهنگی استفاده می‌نمایند.

اما بازار سوو استفاده از شبکه های اجتماعی در افغانستان گرم است و بیشتر شهروندان افغانستان، جنبه های مثبت شبکه های اجتماعی را کنار گذاشته و از جنبه های منفی آن استفاده می‌نمایند. ساختن شناسنامه های جعلی، ساختن شناسنامه های دخترانه، آِزار و اذیت سایر کاربران و ترور شخصیت ها از جمله فعالیت هایی است که بیشتر از کاربران شبکه های اجتماعی را رنج می‌دهد.

هر وسیله یی که وارد افغانستان می‌شود، تنها خودش می‌آید؛ اما فرهنگ استفاده از خود را در کشور اصلی خود، جا می‌گذارد. به همین دلیل در افغانستان از جنبه های منفی این وسایل، بیشتر استفاده می‌شود.

فقر فرهنگی را در بین اجتماع مجازی افغانستان، به یملیون ها بار مشاهده کرده می‌‎توانیم. وقتی که داخل گروپ های فیسبوک می‌شویم به جز چرند و پرند مسایل دیگر به اندک مشاهده میشوند. در فیسبوک گروپ های چرند و پرند مانند شیر بچه های غزنی، جوانان سرشار خیرخانه، دختر پسر های مقبول هراتی و... صد ها هزار عضو دارد؛ اما کتابخانه ها و سایر گروپ ها و صفحه های مفید و آموزنده، دارای اعضای انگشت شمار اند.

در قسمت نهادینه کردن فرهنگ استفاده از شبکه های اجتماعی، بیشترین مسوولیت بردوش والدین و آموزگاران مکاتب است، تا برای فرزندان و دانش‌آموزان شان طریقه استفاده درست از انترنت و شبکه های اجتماعی را بیاموزانند و به جای مصروفیت ناسالم فرزندان شان با فیسبوک، آن ها را به مطالعه و نوشتن سوق دهند.