رسیدن:  25.05.2011 ؛ نشر : 27.05.2011 

از  نشریه فارن پالیسی
ترجمه و تلخیص محمد سرور

القاعده بدون بن لا دن

 

پس از حوادث سپتامبر ۲۰۱۱ دو مکتب فکری در مورد نقش بن لادن در القاعده شکل گرفت. اولی بدین مفهوم که نقش موصوف عمدتاً سمبولیک و منزوی بود. مکتب دومی تاًکید می ورزید که موصوف چهره ایدلوژیک والهام گرایانه سازمان بود. اسنادی که پس از حمله تیم نیوی سیل در اول ماه می بر اقامتگاه بن لادن به دست آمد گواه بر این احتمال قوی است که موصوف برخلاف تصور دو مکتب فوق نقش فعالی را در امور سازمان ایفا می نمود.

یک مقام رسمی امریکایی به تاریخ شش ماه می به خبرنگار سی ان ان گفت که بن لادن در سطوح اوپراتیفی و تاکتیکی فعال بود. موصوف از مرکز ستراتیژیک فرماندهی خویش جزییات حمله بر خط آهن امریکا را که مقارن با دهمین سالگرد حمله یازده سپتامبر بود، رهبری مینمود. ضمناً کشف مواد کمپیوتری،وسایل پیشرفته و تیلفون های بیسم در مرکز فرماندهی بر این افسانه که گویا وی در انزوا بسر میبرد، خط بطلان می کشد. بر خلاف تصور همگانی بن لادن قادر بود با شبکه وسیع القایده تماس برقرار وآنانرا رهبری نماید.

البته این امر تعجب آود نیست. در سال ۲۰۰۴ وی د ستور حمله بر تانکرهای نفتی غربی به خصوص در منطقه خلیج را صادر نمود. در سال ۲۰۰۶ و ۲۰۰۸ موصوف هدایت عکس العمل القایده را در برابر نشر کارتون های پیامبر اسلام در نشرات جایلند دنمارکی داد. درسالهای ۲۰۰۷ و ۲۰۰۹ وی طی اعلامیه خواستار ارسال مبارزان جهت امداد به اسلامیست های سوما لیای شد.قبل از مرگ موصوف بر اعلامیه پیرامون انقلا بات بهاری اعراب آمادگی می گرفت.
با وجود آن که بن لادن به صدور اعلامیه ها می پرداخت، در واقعیت امر دیگر وی صدای تعین کننده در میان جهادییان نه بود. یکی از منتقدین به نام ابو مو صاب الصوری اذعان داشت که بن لادن به طور اتوریته عمل نموده و از پر نسیپ مشوره بر اساس مبانی اسلام اباً می ورزید. یکی از مشاورین مطبوعاتی وی به ژورنالستان اجازه نه می داد تا مصاحبه های وی را ثبت نمایند زیرا بیم آن می رفت تا مبادا آیات و دساتیر شریعت اسلامی به طور نادرست تفسیر و توجیه گردند. به طور موًجز آن که وی نه یک رهبر تعویض ناپذیربود و نه چنین پنداشته می شد.

در سالیان اخیرقدرت بن لادن در جهت تحرک و الهام بخشیدن به پیروانش محدود شده بود. بر عکس پراب هکران، رهبر تاًمیل های سریلانکا، که شخصاً گروهای کوماندوی اش را قبل از انجام عملیات ملاقات می نمود ، بن لادن هچیک از پیروانش را آشکارا پس از سال ۲۰۰۲ ملا قات نه نموده است.

سخنرانی های بن لادن پس از حوادث سپتامبر خیلی محدود بوده و اکثراً به شکل ویدیو در رسانه های عربی و سایت های جهادی به نشر رسیده اند. اینها جز  ناچیزی از پروسه تبلیغات گسترده جهادی را تشکیل داده و حاوی محتوا کهنه بودند. سهمگیری نسبتاً کم بن لادن در روند اطلاعاتی همه گانی بازتابگر آن است که به اصطلاح نقش الهامی وی به درستی درک نه شده است.

واقعاً هواخواهان جهادی به قبول این شعارهای ساده لوحانه بن لادن پرداختند که امریکا در جنگ با اسلام قرار داشته و امریکا نه می تواند تا زمانی به صلح و امنیت دست یازد مگر آن که در فلسطین این امر تاًمین شود. ولی بن لادن هچگاه الهامبخش اساسی جهادیست ها در عرصه های ایدلوژیک، افکار مذهبی و ستراتیژی واحد نه بود. مهمترین ایدلوگ در عرصه ادبیات جهادی دانشمند سلفی اردنی به نام ابو محمد المقدسی می باشد. اینها از این امر بزرگ الهام می گیرند که گویا در حال ساختن تاریخ می باشند.

بن لادن دارای کیش شخصیتی که پیروانش وی را کورکورانه پیروی نمایند، نه بود. جنبش القاعده بر شفافیت ایدلوژیک نه رهبری کرزماتیک بنا یافته و طی سالیان متوالی کاملاً به این واقعیت دست یازیده بود که جهادیست ها در تمام سطوح قابل تعویض می باشند. شعارهایی چون راه پیروزی با خون شهدا عجین می باشد، نه شعار های میانتهی بلکه روزمره در حوزه های جنگ در افغانستان، پاکستان، عراق و افریقای شمالی تعمیل می گردند.

در این کاروان بزرگ شهدا مرگ بن لادن ، علی الرغم تبلیغات گسترده سایت های جهادی، به تاریخ محول خواهد شد. القاعده قبلاً در تلاش است تا از شهادت وی برای مقاصد سربازگیری استفاده نماید. فرضیه این که خاطرات وی نقش اساسی را در تشکل ایدلوژی و تفکرالقاعده طی سالیان متمادی ایفا خواهد نمود با امرتجلیل جهادیان از شهدا و افراد مرده منافات دارد. جهادیست های سنی به هیچ نوع رده بندی رسمی به مرده گان اعتقاد نه داشته و عنعنه صوفیها را در جهت زیارت قبرستان های افراد مقدس جداً رد می نمایند.

جنبش وسیع ایدیلوژیکیی که بن لادن به عقب خویش گذاشت به هیچ وجه درهم نه شکسته و تداوم خواهد یافت. اکثریت جهادیان با مداخلات و تجاوزات غرب در جهان اسلام مخالف بوده و به این مخالفت ادامه خواهند داد.

اسناد به دست آمده از مخفیگاه بن لادن مبین این واقعیت است که تاریخ القاعده باید دوباره بازرسی شود. فرضیه این که بن لادن صرفاً نقش سمبولیک داشت ، نادرست از آب برامده و ادعایی که وی مهمترین منبع الهام جهادیست ها در جهان بود، نیز با واقعیت انطباق نه دارد.