04.11.2017
حمید عبیدی
دری ، فارسی ، تاجیکی – دعوا بر سر هیچ
کی از سه زبان سخن گفته است ؟!
گپ روی سه نام ، سه لهجه و یک زبان است و نه چیز بیشتر- با توجه به این نکته بسیاری ها به جای کشیدن دست بر روی مبارک خود شان ، پشت پیشک دویده اند...
من شخصاً به حیث یک گویشور این زبان به سه دلیل نام دری را ترجیع میدهم :
۱ - این نام همسان با خود این زبان نه با تبار خاصی نسبت دارد و نه هم با منطقه و یا کشور خاصی؛
۲- زبان گفتاری ادبی دری نسبت به لهجه فارسی و تاجیکی با زبان نوشتاری ادبی نزدیک ترین است؛
۳- اگر کسی ادعا دارد که زبان دری فرزند زبان «پارسی باستان» و یا «پارسی میانه» (پهلوی ساسانی) است، بیاید و آن را اثبات کند.
زادگاه و مهد پرورش زبان دری نیز آن کشوری نیست که امروز خود را مالک انحصاری و یا کم از کم دارای بیشترین حق تملک این زبان و میراث ادبیات کلاسیک آن میداند.
در افغانستان نیز تبار و یا تبارهای خاصی و یا باشنده گان مناطق خاصی مالک انحصاری این زبان نیستند. دری زبان همه کسانی است که آن را زبان خود میدانند و به آن سخن میگویند.
بیشتر کسانی که در این دو روز به صورت افراطی به «زبانبازی» پرداختند، کارشناس و یا هم کم از کم کارشناس صاحب صلاحیت این عرصه نیستند. و صد البته که یک عده نیز گپ را به جاهایی کشانیده اند که هیچ ربطی به مساله نه دارد. کسانی نخست ادعا میکنند که گویا کسی گفته دری، تاجیکی و فارسی سه زبان است و سپس رفته اند و کج بحثی های دیگر را راه انداخته اند.
این که کدام شاعر و کدام مورخ و کدام سیاستمدار در مورد نام زبان چی گفته و نه گفته – درستی و یا نادرستی این یا آن نام را ثابت نه میسازد. این هم که حتا یک زبان شناس چه فرضیه یی را ارایه کرده ، تا فرضیه اش را به صورت غیر قابل رد به اثبات نه رساند ، سخنش تنها در حد یک فرضیه باقی میماند...
به هر رو ، من با هیچ کسی در مورد زبان وارد مناظره و مناقشه نه خواهم شد؛ و اما، «دالان را دولون، دوکان را دوکون و زبان را زبون» نه خواهم گفت - هیچ دلیل منطقی وجود نه دارد تا لهجه ام را تغیر بدهم؛ همچنان کمپیوتر را رایانه و فیسبوک را رخنما نه خواهم گفت؛ کوریا را هم کره و کیبل را هم کابل نه خواهم گفت؛ اگر این یا آن اصطلاح را از آن سوی کرهٔ زمین میپذیرم، نادانی و خامی خواهی بود تا با کاربرد واژه هایی که در ادبیات کلاسیک دری به کار رفته و ضبط و ثبت فرهنگی دارند و یا هم برای پاسخگویی به نیازمندی های نو توسط همزبانان ایرانی و یا تاجیکستانی به صورت به هنجار ساخته شده اند و ما معادلی برای آن نه داریم ، مخالفت کنم. من هم مخالف افراط ام و هم مخالف تفریط.
من به حیث یک افغان دری زبان و تنها در همین حد به خود حق دادم تا از هموطنانم بخواهم بیجا مساله خلق نه کنند و روی مسالهٔ خیالی دعوا نه کنند - هیچ کس از دری ،تاجیکی و فارسی به حیث سه زبان سخن نه گفته است- همه بحث ها در این ارتباط نیز در واقع بحث های بیجا و انحرافی اند.
و از همه جدی تر این که در کشور هزار و یک مسأله مهم واقعی داریم و بیجا ضرور نیست تا جنجال مصنوعی خلق کنیم .
ما در آسمایی سال ها پیش در مشوره با همکاران صاحب صلاحیت فراخوانی را منتشر ساختیم که یک بخش آن به زبان و چه گونه گی برخورد سازنده و عملی با آن در مرحلهٔ‌کنونی ارتباط داشت. لینک فراخوان یاد شده را برای علاقه مندان این جا میگذارم: